A caída do muro
de Berlín (1989) que abriu a porta ao derrube dos sistemas políticos nos países
do Europa do Leste -mal chamados
socialistas- tamén marcou o inicio dunha transformación radical dos modos de
producción e distribución existentes neses países iniciándose una rápida e, en
moitos casos, durísima transición a unha economía capitalista.
A transformación
en sentido capitalista da Europa do Leste, xunto as reformas radicais que se
estaban a producir en China baixo o mandato de Den Xiaoping -que se iniciaron no ano 1978 cando este
lanzara a chamada “segunda revolución”- que van na mesma dirección supuxo que
se asentara a nivel mundial un único modo de producción e distribución: o
sistema capitalista. Un capitalismo mundial que será a base da chamada mundialización.
Unha
mundialización que inicialmente terá tres piares fundamentais: financeiro,
comercial e político-militar. Unha mundialización financeira que liderada polos
FMI (Fondo Monetario Internacional)
e BM (Banco Mundial) terá como
principios básicos a liberalización e a desregulación das finanzas. Unha
mundialización comercial que pilotada pola OMC
(Organización Mundial do Comercio) buscará implantar a liberalización dos
intercambios comerciais a nivel mundial. Unha mundialización político-militar
que baixo o mandato da OTAN
(Organización do Tratado Norte) defenderá a implantación dun so orde, aquel que
supón a defensa dos intereses dos países mais poderosos –superiores militarmente- liderados polos
Estados Unidos.
Unha
mundialización neoliberal –ou ultraliberal, como se queira- que se apoia en
tres liberdades: a liberdade de circulación de capitais, a liberdade de
investimento e a liberdade de comercio. Tres liberdades que permitirán aos
chamados “mercados” impoñer aos gobernos e parlamentos nacionais a súa propia
lei.
Unha
mundialización neoliberal que traerá aparellada por un lado un crecente
empobrecemento de un cada vez mais
amplo número de persoas e territorios –un “empobrecemento masivo”-, un desemprego masivo –cada vez hai mais persoas
desempregadas no mundo-, un crecemento
imparable das desigualdades, e unha degradación
das condicións de vida dun cada vez maior número de cidadáns. Complementariamente
asistirase a unha mundialización dos
capitais, ao crecemento das empresas multinacionais e a un sacrificio dos salarios. A nivel comercial producirase unha marxinación e dependencia crecentes do
terceiro mundo e un paralelo reforzamento
das grandes potencias –a chamada “triada”: Estados Unidos, Xapón e a Unión
Europea-. A nivel económico, e como foi sinalada, prodúcese unha cada vez maior relevancia das operacións financeiras
-maiormente especulativas- sobre as productivas e comerciais e que para
unha “maior eficacia” irán acompañadas de un
crecente desregulamento que parte por poñer fin a calquera forma de control
dos movementos de capital o que posibilitará que os chamados “mercados
financeiros” pasen a dominar a economía mundial sementándoa, con as súas
operacións de alto risco, de crises recorrentes.
Unha
mundialización neoliberal que liderada polos axentes anteriormente citados
(FMI, BM, OMC...) imporá repetidamente nos países periféricos duras políticas de axuste fiscal como estamos
vendo agora na Unión Europea pero que antes sucedera en Latinoamérica, Sueste
Asiático, Europa do Leste, Norte de África....
Unha
mundialización neoliberal que, como explicarei a continuación aínda que resulta evidente, descubre a unha socialdemocracia nun estado de absoluta
precariedade e insolvencia tanto ideolóxica como política. O que resulta peor
–polo menos dende a miña óptica-: sectores relevantes da socialdemocracia
europea non so non cuestionan a mundialización neoliberal senón que se apuntan
a mesma.
Así a cidadanía,
especialmente a de esquerdas, contemplará un tanto perplexa, como destacados
dirixentes socialdemócratas –maiormente europeos- ocupan os mais altos cargos
directivos nas instancias anteriormente citadas como lideres da mundialización.
Así, D. Strauss-Kahn –dirixente do Partido Socialista Francés (PSF)-
será durante una serie de anos (2007-2011) o Director Xerente do Fondo Monetario Internacional (FMI)
–impulsor das políticas de axuste- sen que, de ningures, cuestionara as
políticas deste organismo chegando incluso nalgún caso a seren mais belixerante
que anteriores responsables. Asemade P. Lamy –tamén dirixente do Partido
Socialista Francés- estará a cargo da Dirección Xeral da Organización Mundial de Comercio (OMC) sendo un fervente e teimado
adalide das políticas de liberalización comercial mundial que tantos estragos
está producindo nos países do terceiro mundo –en temas tan fundamentais como a
alimentación, a saúde...- Finamente J. Sólana –dirixente do Partido
Socialista Obreiro Español (PSOE)- ocupará o cargo de Secretario Xeral da OTAN (1995-99) durante cuxo mandato está interveu
na antiga Iugoslavia, na guerra de Kosovo que foi bombardeado.
Resulta innegable
que durante o seu mandato estes dirixentes socialdemócratas tentaron de facer
mais “humanas” estas institucións pero tamén que, de ningures, nin cuestionaron
as súas estratexias nin moito menos fixeran propostas alternativas nin marcaron
cambios de rumbo significativos. O que resulta de maior interese, dende o punto
do análise da socialdemocracia: en todo este tempo a socialdemocracia xamais
elaborou un programa global alternativo xa non a estas institucións que lideran
a mundialización neoliberal senón nin sequera foron confrontadas con propostas
alternativas que tiveran como eixo os ideas socialdemócratas. Algo que confirma
a crise política e ideolóxica na que se movían, e segue movéndose, os partidos
socialdemócratas.
Por si esto non
fora suficiente a socialdemocracia europea tampouco foi quen de frear a
expansión neoliberal na Unión Europea. Todo o contrario: si consideramos que a Unión Económica e Monetaria (UEM) tal e
como está funcionando hoxe é unha expresión local da mundialización neoliberal
–algo difícil de discutir vendo tanto a situación que atravesan os países
europeos periféricos como as directrices que defenden as principais
institucións europeas (Comisión Europea
(CE), Banco Central Europeo (BCE))- compre lembrar que destacados
dirixentes socialdemócratas –e con eles os seus respectivos partidos- tiveron
papeis moi relevantes na configuración desta unión europea neoliberal.
Repasemos: a UEM se pon en marcha con J.
Delors –dirixente do PSF- como ideólogo e presidente da Comisión Europea
(1985-1995), F. Miterrand como
presidente (1981-1995) da República Francesa –tamén dirixente do PSF-, F. González de xefe de goberno (1982-96)
da Monarquía Española –e secretario xeral do PSOE- e Mario Soares (1986-1991) de presidente da República Portuguesa –e
tamén secretario xeral do PSP-.
Repito, unha vez
mais e sen que sexa contradictorio co anterior, que estes dirixentes –que
representaban aos seus respectivos partidos- tiveron un comportamento político
mais humano e liberal, de maior defensa da democracia e a igualdade, pero tamén
digo que, de ningures, cuestionaron os elementos básicos da mundialización e,
xa que logo, se afrontaron decidida e conxuntamente aos efectos mais perversos
da mesma. Os feitos están aí para demostralo. E o que resulta mais, en ningún
momento os partidos socialdemócratas europeos, que aqueles dirixían, foron quen
de presentar de forma conxunta –único
xeito de facelo viable- un proxecto político para unha unión europea baseada na
integración solidaria, democrática e socialmente avanzada.
Hai tamén que
facer xustiza a cada quén: non todos os partidos, nin dirixentes,
socialdemócratas tiveron o mesmo comportamento nin o mesmo posicionamento
fronte a mundialización liberal. Pero a crise ideolóxica, política e social da
socialdemocracia resulta, polos feitos subliñados, innegable e a actual
situación na Unión Europea, con uns países
periféricos que foron gobernados por partidos socialdemócratas (PASOK, PSP e PSOE) nunha crise sen
precedentes e uns países centrais
con partidos socialdemócratas (SPD, SP,
SPO...) que defenden posicións marcadamente neoliberais é un claro e
contundente exemplo do que estou subliñando.
Manoel Barbeitos Alcantara